Czym jest Global Stocktake i jak działa?
Global Stocktake (GST) to kluczowy mechanizm przewidziany w ramach Porozumienia Paryskiego, którego celem jest ocena globalnego postępu w realizacji celów klimatycznych. Proces ten odbywa się co pięć lat i umożliwia państwom oraz organizacjom monitorowanie oraz aktualizację swoich działań w trzech głównych obszarach:
- Ograniczanie emisji gazów cieplarnianych: Utrzymanie wzrostu temperatury znacznie poniżej 2°C, z dążeniem do ograniczenia go do 1,5°C.
- Adaptacja do zmian klimatycznych: Zwiększenie zdolności adaptacyjnych i odporności na skutki zmian klimatycznych.
- Finansowanie działań klimatycznych: Zapewnienie spójności finansowej i sprawiedliwego wsparcia dla krajów rozwijających się.
GST obejmuje trzy etapy:
- Zbieranie danych: Kraje składają raporty na temat swoich narodowych wkładów (Nationally Determined Contributions, NDCs).
- Ocena postępu: Analiza danych przez organy ONZ i niezależnych ekspertów.
- Rekomendacje: Opracowanie wytycznych dla dalszych działań.
Pierwsze wyniki Global Stocktake (2021–2023)
Pierwszy GST dostarcza mieszanych wiadomości. Chociaż poczyniono pewne postępy, świat wciąż jest daleki od osiągnięcia ambitnych celów klimatycznych. Kluczowe wnioski obejmują:
- Wzrost emisji gazów cieplarnianych: Obecne zobowiązania prowadzą do ocieplenia o około 2,5°C do końca stulecia. Sektory energetyki i transportu nadal opierają się na paliwach kopalnych, co stanowi główną barierę w redukcji emisji.
- Braki w finansowaniu klimatycznym: Kraje rozwinięte nie spełniły obietnicy przeznaczenia 100 miliardów dolarów rocznie na wsparcie krajów rozwijających się. Chociaż zauważalne są pozytywne inicjatywy, nadal brakuje przejrzystości i efektywności w rozdziale tych funduszy.
- Adaptacja: Kraje rozwijające się wciąż borykają się z ograniczonym dostępem do zasobów na adaptację. Regiony wyspiarskie oraz tereny podatne na susze są szczególnie zagrożone skutkami zmian klimatycznych.
Ciekawostki o GST
- Ostateczny raport GST 2023: Powstał na podstawie danych z ponad 200 krajów, obejmując wkłady rządowe, raporty naukowe oraz opinie społeczeństwa obywatelskiego.
- Społeczna mobilizacja: Ponad milion ludzi uczestniczyło w kampaniach klimatycznych, podkreślając znaczenie oddolnych inicjatyw w walce ze zmianami klimatycznymi.
- Przodujące kraje: Bhutan i Kostaryka wyróżniają się jako liderzy w redukcji emisji. Bhutan absorbuje więcej gazów cieplarnianych, niż emituje, co czyni go globalnym wzorem.
- Nowoczesne technologie: GST podkreśla rolę przełomowych innowacji, takich jak odnawialne źródła energii i technologie wychwytywania dwutlenku węgla, w przyspieszeniu transformacji energetycznej.
Co dalej? Droga do GST 2028
Raport GST wyraźnie pokazuje, że obecne wysiłki są niewystarczające, a świat potrzebuje pilnych i bardziej zdecydowanych działań. Oto kluczowe kroki, jakie powinny zostać podjęte:
- Podniesienie ambicji klimatycznych: Państwa muszą przedstawić bardziej ambitne NDCs, obejmujące szybkie odejście od paliw kopalnych.
- Zwiększenie finansowania: Kraje rozwinięte powinny priorytetowo traktować wsparcie finansowe dla krajów rozwijających się, zapewniając jednocześnie większą transparentność.
- Wzmocnienie współpracy międzynarodowej: Partnerstwa między rządami, sektorem prywatnym i społecznościami lokalnymi mogą przyspieszyć realizację celów klimatycznych.
Kolejny Global Stocktake zaplanowano na 2028 rok. Aby jego wyniki były bardziej optymistyczne, konieczne jest znacząca intensyfikacja działań. Każdy rok zwłoki to kolejne wyzwania i koszty dla naszej planety!