30 grudnia 2025 r. zmienia zasady gry w europejskim handlu surowcami. Tego dnia zaczyna obowiązywać Rozporządzenie UE w sprawie produktów związanych z wylesianiem – EUDR (EU Deforestation Regulation). To regulacja, która nakłada obowiązek należytej staranności dla firm wprowadzających na rynek UE lub eksportujących towary pochodzące z surowców takich jak kawa, kakao, soja, olej palmowy, drewno, kauczuk czy bydło (a także produkty z nich, jak mięso czy skóra).
Jeśli jesteś odpowiedzialny za zakupy w firmie działającej w tych sektorach – nie możesz tego zignorować. EUDR wprowadza konkretne obowiązki, z których realizacji będziesz musiał się rozliczyć przed organami nadzorczymi. Poniżej znajdziesz praktyczne wyjaśnienie, co to oznacza w codziennej pracy działu zakupów i co musisz zacząć robić już teraz.
Czego dokładnie wymaga EUDR?
Aby jakikolwiek produkt objęty zakresem EUDR mógł zostać legalnie sprzedany w UE lub z niej wyeksportowany, operator (czyli importer, producent lub pierwszy podmiot w łańcuchu) musi udowodnić trzy rzeczy:
- Po pierwsze – produkt nie może pochodzić z terenów wylesionych po 31 grudnia 2020 r. To kluczowy element regulacji. Komisja Europejska stawia sprawę jasno: żaden towar nie może być efektem działalności prowadzącej do wylesiania, niezależnie od tego, czy jest ono legalne w kraju pochodzenia.
- Po drugie – produkt musi być zgodny z prawem kraju produkcji. Oznacza to, że cała jego droga – od uzyskania surowca po zbiór lub ubój – musi być przeprowadzona zgodnie z lokalnymi przepisami dotyczącymi użytkowania gruntów, praw pracy, ochrony środowiska czy prawa własności.
- Po trzecie – operator musi złożyć elektroniczne oświadczenie DDS (Due Diligence Statement), w którym formalnie potwierdza zgodność towaru z przepisami EUDR. Dokument ten musi być zarejestrowany w specjalnym systemie informatycznym UE.
Geolokalizacja: fundament zgodności z EUDR
Najbardziej rewolucyjny element rozporządzenia to obowiązek dokładnego wskazania miejsca pochodzenia surowca. I nie chodzi tu o nazwę kraju czy regionu, ale o dokładne współrzędne geograficzne działki ziemi, na której produkt został wyprodukowany.
W przypadku działek większych niż 4 hektary wymagany jest polygon, czyli cyfrowy obrys granic terenu. Dla mniejszych działek wystarczy pojedynczy punkt GPS. Produkcja bydła wymaga wskazania wszystkich miejsc, w których zwierzęta przebywały – od gospodarstw, przez pastwiska, aż po rzeźnie.
To oznacza, że jako operator musisz mieć pełen dostęp do danych przestrzennych dotyczących całego łańcucha dostaw. Dane możesz pozyskać od dostawców, certyfikatorów, krajowych systemów monitorujących lub bezpośrednio od rolników. Ale uwaga – to Ty odpowiadasz za ich poprawność i kompletność.
Jak wygląda droga do zgodności?
Droga do pełnej zgodności z EUDR to nie tylko formalność. To proces, który musisz dobrze zaplanować i zintegrować z codzienną pracą zakupów. W praktyce sprowadza się on do kilku kluczowych kroków.
- Na początku musisz zidentyfikować produkty, które podlegają EUDR. Sprawdź, czy którykolwiek z Twoich towarów lub ich składników zawiera surowce wymienione w załączniku I do rozporządzenia. To może być ziarno kawy w napoju, tłuszcz palmowy w kosmetyku, skóra w butach czy drewno w opakowaniu.
- Kiedy już wiesz, co obejmuje regulacja, przeanalizuj swój łańcuch dostaw. Zidentyfikuj dostawców Tier 1 – czyli tych, od których fizycznie otrzymujesz produkty. Ustal, czy posiadają oni informacje o miejscu produkcji i czy są gotowi przekazać Ci dane wymagane przez EUDR.
- Następnie zacznij zbierać dane geolokalizacyjne i dokumenty potwierdzające legalność produkcji. Może to być certyfikat, kopia pozwolenia na użytkowanie ziemi, dokument potwierdzający własność gruntu czy numer rejestracyjny gospodarstwa. Jeśli ryzyko naruszeń jest wyższe niż znikome, musisz przeprowadzić ocenę ryzyka i zastosować działania naprawcze – np. przeprowadzenie audytu, weryfikację zdjęć satelitarnych czy dodatkowe kontrole.
Gdy masz wszystkie dane – musisz je zintegrować w Due Diligence Statement i złożyć go w systemie UE przed każdym importem, eksportem lub wprowadzeniem towaru na rynek UE.
DDS – elektroniczne potwierdzenie Twojej należytej staranności
Due Diligence Statement to nie jest zwykły formularz. To formalne, audytowalne oświadczenie, w którym deklarujesz, że Twój produkt jest zgodny z EUDR. Musisz wskazać w nim m.in.:
- szczegóły dotyczące produktu, jego kodu celnego i ilości,
- kraj lub kraje pochodzenia,
- współrzędne GPS działki (lub działek), z których pochodzi surowiec,
- datę zbioru, cykl życia zwierząt lub okres pozyskania drewna,
- wynik przeprowadzonej oceny ryzyka,
- opis zastosowanych działań naprawczych (jeśli ryzyko było większe niż znikome),
- dane kontaktowe Twojej firmy, w tym numer EORI.
Dokument musi być sporządzony w języku angielskim, zawierać dane geolokalizacyjne w formacie GeoJSON i być przechowywany przez co najmniej pięć lat.
EUDR to nie tylko zakaz wylesiania – to nowy sposób myślenia o zakupach
Rozporządzenie nie pozwala na mieszanie partii zgodnych i niezgodnych z przepisami (tzw. mass balance). To znaczy, że jeśli nie jesteś w stanie ustalić pochodzenia części towaru – nie możesz go sprzedać, nawet jeśli inne komponenty są zgodne. Co więcej, regulacja obowiązuje także produkcję na terenie UE – nie tylko import.
To oznacza, że firmy muszą zbudować systemy zgodności od podstaw. Nie wystarczy deklaracja. Musisz mieć dane, procedury, narzędzia i zespół gotowy do działania.
Co możesz zrobić już dziś?
- Przeprowadź audyt produktów i dostawców pod kątem EUDR.
- Stwórz lub zaktualizuj system należytej staranności.
- Skontaktuj się z dostawcami i wyjaśnij nowe wymagania.
- Przygotuj się do obsługi systemu informatycznego UE do składania DDS.
Podsumowanie
EUDR nie jest tylko regulacją – to impuls do budowy transparentnych i odpowiedzialnych łańcuchów dostaw. Dla działów zakupów to wyzwanie, ale i szansa: na zwiększenie kontroli nad dostawcami, na redukcję ryzyka reputacyjnego, na odpowiedzialne budowanie wartości marki.
Czas działać – od 30 grudnia 2025 roku produkty niezgodne z EUDR nie będą miały prawa wejść na rynek UE
Jeśli chcesz mieć pewność, że Twoja firma będzie gotowa – skontaktuj się z nami. Pomożemy zbudować system zgodny z EUDR, dopasowany do specyfiki Twojego łańcucha dostaw.